Erronka polita daukagu orain irakasleok: IKTak ikasleek
baino hobeto edo bezain ondo, behintzat, ezagutzea. Gaur egungo gazteak,
teknologiarekin lotura zuzena dute ia jaiotzen direnetik eta ziur asko,
irakasleek baino hobeto erabiltzen dituztela ordenagailuak edo bestelako tresna
batzuk. Horren aurrean ere, irakasleok erabiltzen ikasi behar dugu.
Beraz, blog honetan behin eta berriz errepikatu dugun
bezala, irakaslea berritzailea izan behar da eta uneoro egon behar da ikasten,
ezin da materia ematera bakarrik mugatu. Gizartea garatzen doan heinean,
irakasleak ere egokitzen joan behar dira. Orain arte liburua izan da klaseetako
ardatza; gaur egun, aldiz, IKTak liburuak ordezkatzen hasi dira. Beraz,
irakasleak ere horiek menperatzen ikasi behar du. Honek metodologiaren aldaketa
bat dakar, ikasleen arreta eta motibazioa pizteko erabil daitekeena.
Egun
hauetan praktiketan nagoela, egoera desberdin asko ikusteko eta bizitzeko
aukera izaten ari naiz. Oraingoan, irakaslearen tokian jarri eta hausnartu
dezagun pixka bat:
DBH4ko
gelan kokatzen gara, alemaneko klasean, hain zuzen ere. 14 ikasle dauden gelan
eta haien jarrera nahiko ezkorra da, materia berria eman aurretik alemana oso
zaila dela diote. Azkeneko azterketan 14 ikasletik zortzik suspenditu egin dute
azterketa eta kexatu egin dira.
Egoera
horren aurrean, irakaslea larritu egin da eta zerbait egin behar duela erabaki
du. Zer egingo zenukete zuek?
Beharbada,
metodologia batek ez du ikasle guztientzako funtzionatzen. Hori da irakaslearen
erronka nagusietako bat: metodologiarekin asmatzea. Irakasleak etengabe ari
behar du ikertzen ikasleen beharretara egokitzeko eta baita bere profil
profesionala garatzeko ere.
Horretarako,
Mirenek ondo azaldutako praktika-gogoetatsua egitea ezinbestekoa da, etengabeko
hausnarketa eskatzen duena. Honen harira, irakasleak ikertzaile rola hartu
behar du eta hurrengo galderak egin beharko dizkio bere buruari, horiei
erantzuna bilatzen saiatuz: zer gertatu da? Zein izan da arrazoia? Eta zer egin
dezaket? Nola egingo dut?
Horren
inguruan hausnartu, bueltak eman eta ikertu egin behar du irakasleak. Gorago
aipatu bezala, agian metodologia kontua da, edo ikasleen jarrera ezkorrean egon
daiteke gakoa, edo baita irakaslearen jardunean ere.
Azken
finean, hezkuntza kalitatea hobetzea izango da gure helburua. Hori prozesu luze
baten emaitza ideala izango da. Baina prozesu horretan bideratzeko, lehenik eta
behin, ikasleen motibazioa eta auto-estimua indartzea lortu behar da, talde
nortasuna sendotu, komunikazioan lagundu eta parte-hartzea sustatu, besteak
beste. Guzti hori klaseko giroa hobetzeko asmoz.
Azaldutako
kasuari dagokionez, argi dago arazoren bat dagoela, klase erdiak baino
gutxiagok gainditu baitu. Beraz, orain irakaslearen txanda da: gertatutako
aztertu, horren inguruan ikertu eta aldaketaren bat egiteko unea iritsi da!
Ekintza-ikerketa prozesu moduan ulertzen da. Prozesu hori ziklo
ezberdinez osaturik legoke eta ziklo bakoitzean une edo urrats ezberdinak
emango lirateke: planifikatu, jardun, behatu eta hausnartu.
Ekintza-ikerketa, espiral moduko
prozesua da. Ziklo bakoitzean ematen da ekintza-planaren eraginaren analisia
eta balioespena, eta horrek ekintza-plan berria ekarriko luke eta horrela
elkarren segidan.
PLANIFIKATU
Elliot-ek (1993) aipatzen duenez, ikerkuntza-prozesua hasten da “ideia
orokor batetik”, zeina asmoa baita praktika profesionalaren alderdi arazotsuren
bat hobetzea edo aldatzea; arazoa identifikatuz, diagnostikatuz eta, ondoren,
ekintza hipotesia edo ekintza estrategikoa planteatuz.
JARDUN
Iritsi da aurreko fasean planteatutako ekintza estrategikoa abiarazteko
unea. Atal honetan, planifikatutakoa martxan jartzen da.
BEHATU
Behaketak
gertatzen ari diren aldaketekin lotutako datuak jasotzea dakar. Ekintza
behatzeak martxan jarritako ekintzaren eraginaren edo gertatzen ari diren
hobekuntzako ondorioei buruzko adierazleak jasotzea dakar. Lortutako datu
guztiak egindakoa aztertzeko eta honen inguruan hausnartzeko balio dute.
HAUSNARTU
Ekintza-Ikerketa zikloari hausnarketa faseak ematen dio amaiera eta, segur
aski, gogoeta-kiribilaren ziklo berriaren hasierari ematen dio bidea; arazo
berri baten planteamenduarekin eta akzio-planaren birplanteamenduarekin.
Honetan, datuak interpreta behar ditugu; nola interpretatu behar den
informazio guztia, datuak interpretatzeko modu desberdinak imajinatzea hain
zuzen. Ikertzaile askok pentsatzen dute porrot egin dutela emaitzak espero
zirenak bezala ez badira izan edo soluzioak ez badu funtzionatu. Baina hau ez
da horrela. Ikerketa-ekintzaren jomuga norberaren praktikaren gogoeta egitea
baita.
-Ongi eskerrik asko. Zer Roberto ikerketa kontuekin lasaitu zara?
-Ez, ez. Jarraitzen dut ikertzeko asmoarekin, gainera uste dut gero eta
informazio gehiago dudala eta ekintzara pasatzeko gogoa dut.
-Pozten naiz, Roberto, baina nola egingo duzu?
-Ba begira, ekintza-ikerketa izeneko metodologia erabiliko dut.
-Ekintza-ikerketa?
-Bai, gogoratzen bazara duela gutxi ikastaro bat egin nuen eta bertan
ikerkuntzan aritzen diren hainbat irakasle ezagutu nuen. Horietako batek
komentatu zidan ekintza-ikerketa metodologia dagoela, gazteleraz “investigación-acción”
esaten diote metodologia honi.
-Eta zertan datza?
-Irakaslearen hausnarketan; praktikatik abiatzen da eta praktika hobetzea da
helburu nagusia.
-Horrela esanda oso interesgarria dirudi.
-Hala da, bai. Metodologia honek urrats batzuk proposatzen ditu eta hauen
bidez zure praktika hobetzen duzu.
-Eta zein urrats dira horiek?
-Ulertu nionez, lau urrats daude planifikatu, ekin, behatu eta hausnartu
baina honen inguruan oraindik gehiago irakurri behar dut. Gainera uste dut oso
garrantzitsua dela metodologia honetan taldean aritzea, beraz nahi baduzu
elkarrekin zerbait egin dezakegu.
-Nola ez ba! Ongi Roberto, egongo gara honetaz sakonago hitz egiteko. Segi
ongi eta eutsi goiari.
Ekintza-ikerketa irakasleak bere praktikan sorturiko arazoei soluzioa ematea edota
eraldaketak burutzea xede duen ikerketarako metodoa dugu.
Ekintza-ikerketak ideia orokor bati erreparatzen dio: praktika onaren isla
da, irakaskuntzan aritzeko estilo jakin bat, bikaintasunera garamatzana.
Ekintza-ikerketa
irakasleek eramaten dute aurrera, eta ez kanpotik ekarritako adituak edo
teknikoak, azken horiek, gelako errealitatetik urrun baitaude.
Ekintza-ikerketaren abantailarik handiena ezagutza teorikoetan oinarritu
beharrean, irakasle praktikaren analisian oinarritzen dela da.
Praktika hobetzeko ikerketa-teknika honen bidez,
irakasle-ikertzaileak bere eguneroko jarduerak beste irakasle
batzuekin taldean partekatu ditzake, hausnartu, laguntza emozionala
eta babesa jaso, eta aurrera eraman ditzake praktika hobetzeko
martxan jar daitezkeen ekimenak. Bi atalez osatuta dago: egunerokoa
lanabes gisa eta irakurketa-dialogikoa prozedura gisa.
Irakasle-ikertzaileak lanaldi bateko (aste bat, hamabost egun edo
hilabete bat) egunerokoa egiten du.
Irakasle-ikertzaile talde bat (6 lagun) osatzen da egunerokoaren
irakurketa dialogikoa egiteko.
Prozesuaren kudeatzaile bat izendatzen da. Honek ez du irakurketa
dialogikoan parte hartuko. Bere lana prozesu guztia kudeatzea da
(dokumentazioa banatzea, hitzorduak finkatzea, moderatzaile lanak
egitea eta idazkari lanak egitea).
Irakasle-ikertzaileak bere egunerokoa taldeko lankideekin
partekatzen du (gordinik, landu gabe) eta nork bere azterketa egiten
du.
Irakasle-ikertzaile taldea biltzen da egunerokoaren irakurketa
dialogikoa egiteko.
Txandaka, parte-hartzaile bakoitzak egunerokotik atentzioa deitutako
paragrafo bana irakurriko du. Azpimarratutako aukera zergatik
aukeratu duen, hau da, zeintzuk izan diren azpimarratzeko arrazoiei
buruzko gogoeta egiten du.
Solasaldia izaten da horren inguruan.
Saioa amaitu eta gero moderatzaileak, aukeratutako paragrafoak,
sortutako galderak eta gogoetak euskarri elektroniko batean jasotzen
ditu (word/writer/Drive dokumentua, saioaren audioa…), eta
bidaltzen die taldeko partaideei hurrengo saioetan berrartzeko eta
beste irakasle batzuei hausnarketarako eta hobekuntzarako aukera
berriak emateko.
Irakasleen arteko irakurketa dialogikoa teknikan, irakasle-talde
bateko parte-hartzaileek, testu literario batean oinarrituta,
praktikari buruz hausnartzen eta eztabaidatzen dute, argudioak ematen
dituzte, eta beren eskarmentua eta hausnarketa kritikoak adierazten
dituzte.
Irakasle talde bat biltzen da irakurketa dialogikoa egiteko.
Parte-hartzaileek hainbat liburu proposatzen dituzte. Irakurketarako
proposatutako testua, literarioa izan ordez, pedagogikoa izan behar
da, ekintzaren helburu nagusia irakasleen praktika hobetzea baita.
Liburu baten aukeraketa egiten da.
Hamabostean behin elkartzen da taldea, eta bilkura egun horretarako,
liburuaren atal bat edo bi irakurtzen dira. Garrantzitsua da
partaide guztien konpromisoa izatea.
Irakurleak testua irakurri eta paragrafo batek/batzuek bere arreta
pizten badu/te, azpimarratu egiten ditu eta hautatzeko arrazoien
gainean gogoeta egiten du.
Solasaldia izaten da horren inguruan.
Saioa amaitu eta gero arduradunak aukeratutako paragrafoak eta
sortutako galderak euskarri elektroniko batean jasotzen ditu, bai
taldeko partaideei eta bai beste irakasle batzuei. hausnarketarako
eta hobekuntzarako aukera berriak emateko.
Irakasleak bere praktikaz hausnartzeko eta horrela, praktika bera
hobetzeko eta berritzeko dauzkan prozedura edo teknikak dira. Teknika
horiek koka daitezke ekintza-ikerketaren prozesuaren baitan zein
prozesutik kanpo.
Berritzeko teknikak (I)
Autokonfrontazio elkarrizketa
Teknika honen helburu nagusia da irakasleak hausnartzea praktikan
egindakoaz eta dokumentatzea. Horretarako, zer egin nahi zuen eta
praktikan zer egin duen alderatzen da bideo grabazioa beste
profesional batekin elkarrizketan eginez.
Irakasleak bere praktika grabatzen du (35-45´).
Irakasleak saioa aztertu eta pasarteak aukeratzen ditu (5-10´).
Solasaldi ez-gidatua edo fokalizatua irakaslea eta aztertzailearen
artean.
